De achterflap van het boek belooft nochtans veel goeds. Opdat u zich een beetje kunt inleven, schrijf ik hem deels over: "Wat van jou is, wordt van ons" - die onheilspellende mededeling ploft opeens op de deurmat van de huizen van de Zuid-Londense Pepys Road "..."Er verschijnen mysterieuze graffiti, auto's worden bekrast, op een website verschijnen dreigende filmpkes. Zullen de huizenprijzen eronder lijden? Zitten de moslims erachter, of de makelaars? Er ontstaat paniek, de bewoners komen in opstand en de autoriteiten staan voor een raadsel. Kapitaal is het briljante verhaal van een straat aan de vooravond van de crisis..." Etcetera. Hoera, een roman over gewone mensen, maar dan in het kader van de financiële crisis! Ik verheug me op een genadeloze analyse van het hele kapitalistische systeem, van het roekeloze gesjacher in de City, geillustreerd met schrijnende verhalen over hoe mensen in de armoede worden geduwd door hongerige geldwolven! Want u weet intussen, als u diegene bent die mijn blog leest: als het gaat om een kritische kijk op het kapitalisme, count me in! Maar eerst gaan we nog even naar Pepys Road, zoals aangekondigd, waar we kennismaken met de oude Petunia, met winkelier Ahmed, met bankier Roger en zijn vrouw Arabella, met Poolse bouwvakker Zbigniew, parkeerwachter Quentina en met voetbalmakelaar Mike en zijn pupil Freddy. Die leven allemaal een vrij alledaags, Londens leventje, maar voor Lanchester is dit toch voldoende om hen en dat leven uitvoerig te beschrijven. Petunia die ziek wordt. Roger die naar zijn werk gaat. Zbigniew die krijgt af te rekenen met het fenomeen "de vrouw", Ahmed die problemen heeft met zijn broers en zijn moeder op bezoek krijgt uit het verre Pakistan, Quentina die verliefd wordt, voetballer Freddy die scoort... Alle verhalen spelen zich voor je ogen af, los van elkaar, maar telkens als je weer één van de korte passages hebt gelezen, denk je vooral: "Euh, ja... En??"
En dat hele "wat van jou is, wordt van ons"-gedoe, vraagt u zich intussen al een regel of ettelijk af? Goh ja, er belanden kaartjes in de bussen van de bewoners waarop ze, onder die onheilspellende slogan, een foto van hun eigen huis zien. En honderd pagina's later wordt er graffiti aangebracht op een huis. En nog eens honderd pagina's later worden er dode vogels in briefomslagen bezorgd... Alsof Lanchester zich bij het schrijven van tijd tot tijd voor het hoofd sloeg en dacht: "Juist, dàt was de rode draad in mijn verhaal!", om er vervolgens enkele regels aan te wijden.
Maar een algehele mobilisatie van de straat, mensen in paniek en diepgravende onderzoeken over deze pesterijen, daar moet ik hebben overheen gelezen. Tenzij de mensen in Zuid-Londen hun paniek vertolken door een kaartje op te nemen, te denken "hé, wat is dit?" en het vervolgens terug te leggen, dat kan natuurlijk ook. Ik ben nog nooit in Zuid-Londen geweest.
Inmiddels kabbelt het leven van de personages die u intussen allemaal zo goed kent verder. En ergens blijf je wachten tot alle verhaallijnen “Love actually”-gewijs (oei, is het “not done” om deze film als referentie te gebruiken?) naar elkaar toelopen en in elkaar overgaan, maar als de overlappingen na 400 pagina’s beperkt blijven tot Zbigniew die bij de Younts en in het huis van de inmiddels overleden Petunia (verklap ik nu te veel? Sorry!) werkt en Roger die toevallig onder de paraplu van moeder Kamal terechtkomt, dan weet je: dit wordt niks. Maar stoppen doe je dan natuurlijk ook niet meer.
En dan opeens is daar, als een bliksemflits bij een heldere Zuid-Londense hemel: De Plot, De Ontknoping. Geniaal! Onverwacht! Verrassend! Zeker omdat je tweehonderd pagina's moet terugbladeren om te weten te komen welke rol de dader nu ook alweer speelde in het hele verhaal. Een minuscule rol, zo blijkt. Geen grote protestbeweging tegen het kapitalisme. Geen moslimterrorisme. Niets.
"Kapitaal” is zijn geld niet waard. Had ik het niet cadeau gekregen (net daarom voelde ik me verplicht om het volledig uit te lezen) zou ik de veel te laat van ons ontnomen Margaret Thatcher (om binnen het kapitalisme te blijven) parafraseren met haar “I want my money back”. Al ligt het wellicht ook aan de erbarmelijke vertaling naar het Nederlands die de twee vertalers hebben afgeleverd. Dat het in het Hollands-Nederlands is, tot daaraan toe, maar kan je “not amused” niet net iets vlotter vertalen dan “niet geamuseerd”, en is "well, good luck with that” in het Nederlands echt “Wel, veel geluk daarmee”? En hebben ze daar boven de Moerdijk nu echt geen ander woord om iets negatiefs aan te duiden dan “beroerd”? Hij voelde zich beroerd. Zij zag er beroerd uit. Het resultaat was beroerd. Het weer was beroerd… Je werd er zelf na een tijdje… onpasselijk van. Nu ja, geen beter woord om de vertaling te beschrijven, dat is zeker.
Maar goed, wellicht ben ik gewoon te dom om alle ingenieuze verbanden te zien die Lanchester doorheen zijn verhaal weeft, om te zien hoe hij toch tussen de lijnen door een vlijmscherpe analyse van het hele systeem maakt en kritiek geeft, om zijn levenslessen te begrijpen. Het moet wel, waarom zou iemand anders dit boek anders omschrijven als een "grootse contemporaine roman", "magistraal" of "dé Engelse roman over deze tijd". Al is niet iedereen even enthousiast.
Nu, als u het boek alsnog in het Nederlands wil lezen, geef dan zeker een sein. U krijgt het gratis en voor niets, samen met een dode vogel en een postkaartje met de gevel van uw huis erop, toegestuurd!
Geen opmerkingen:
Een reactie posten